Drugie oblężenie

     7 listopada 1914 roku rozpoczyna się drugie oblężenie twierdzy i trwa ono 136 dni, tj. do 22 marca 1915 roku. Stan załogi Twierdzy w dniu 11 listopada 1914 r. wynosił ok. 131 tys. osób i 21,5 tys. koni. Ponadto w Przemyślu znajdowało się ok. 2 tys. jeńców rosyjskich i około 30 tys. ludności cywilnej. W skład załogi wchodziły te same jednostki wojskowe, które uczestniczyły w pierwszym oblężeniu. Jako wzmocnienie skierowano tu dodatkowo 85 Brygadę Piechoty Obrony Krajowej (Landwehry) pod dowództwem gen. mjr Kommy.

     W okresie drugiego oblężenia do twierdzy skierowano łącznie 24 samoloty z pocztą, z których zaledwie połowa wyruszyła w podróż powrotną. Wszystkie samoloty przywoziły dla oblężonych pocztę i gazety a następnie zabierały korespondencję do kraju, średnio 130 kg na samolot. Różne źródła podają jednak różne informacje w tym zakresie.

     Z uwagi na przestrzeliwanie przez artylerię rosyjską lotniska w Hureczku utworzono kolejne lotnisko forteczne zlokalizowane w meandrze Sanu koło wsi Buszkowiczki tam, gdzie stacjonował dywizjon balonowy dowodzony przez kpt. Juliusa Nimmerrichtera.

Loty z pocztą w 1914 roku odbyły się w następujących terminach:

   - 23 listopada - lot nr 2 z Przemyśla do Krakowa
   - 9 grudnia - lot nr 3 z Przemyśla do Koszyc – tzw. lot karpacki
   - 26 grudnia - loty nr 4 i 5 z Przemyśla do Krakowa

Kartka poczty lotniczej nr 24364 przewieziona 18.01.1915 r. lot 6 - 8,
stemple: lotniczy typ 1, kontrolny typ II
pieczątka cenzury: oddziałowej 1.Z-E, oficjalnej 2.Z-I

     Z uwagi na duże potrzeby w zakresie utrzymania łączności załogi Twierdzy ze światem zewnętrznym Komenda Twierdzy postanowiła uregulować wysyłanie korespondencji drogą lotniczą. Opracowano specjalny regulamin stanowiący załącznik do rozkazu Komendy Twierdzy nr 9 wydany 04.01.1915 r. w Przemyślu. Już w pierwszym zdaniu określono, iż kartki poczty lotniczej będą sprzedawane po 50 halerzy. W tym celu wydrukowano na bardzo cienkim papierze specjalne karty przeznaczone dla Lotniczej Poczty Polowej. Karty te były w pięciu kolorach:
   - kremowym ok. 38 %,
   - zielonym ok. 26 %,
   - różowym ok. 24 %,
   - szaro – zielonym ok. 11 %,
   - niebieskim ok. 1 %.

Były one numerowane początkowo ręcznie później mechanicznie i opatrzone gumowym stempelkiem „Fliegerpost Przemyśl/1915” oraz okrągłym stemplem kontrolnym „IX/54”. Znanych jest sześć stempli poczty lotniczej i pięć typów stempli kontrolnych. W stemplach kontrolnych (kamuflażowych) cyfra „IX” oznaczała Galicję zaś cyfra „54” – urząd pocztowy Przemyśl.

Numeracja mechaniczna miała dwa typy numeratorów:
   - typ A – pięciocyfrowy – wysokość cyfr 5,75 mm
   - typ B – czterocyfrowy – wysokość cyfr 6,5 mm
Numerację ręczną często oznacza się jako typ C.

     Wydawanie takich kartek rozpoczęto 6 stycznia 1915 r. w c.k. Urzędzie Pocztowym Przemyśl 1 w kancelarii Dyrekcji (na I piętrze). Przyjęto zasadę, że kupić wolno było tylko jedną kartkę dla każdego oficera lub dla pięciu członków oddziału. Zalecano, aby żołnierze pododdziału pochodzący z tej samej miejscowości lub okolicy korzystali wspólnie z jednej kartki. Kartki przed wydaniem były zaopatrywane odpowiednią pieczęcią poczty lotniczej i numerowane w celu zabezpieczenia przed „podrzuceniem” fałszywych.

     Kartki nadawane do wysyłki bezpośrednio w urzędzie pocztowym otrzymywały dodatkowo odbitkę datownika Przemyśl 1.

     Cenzurowanie kartek było dwukrotne: pierwszą cenzurę przeprowadzano w korpusach wojskowych, a fakt ocenzurowania potwierdzał podpisem dowódca pododdziału, drugą przeprowadzała cenzura urzędu pocztowego Przemyśl 1 potwierdzając ten fakt odbiciem właściwej pieczątki. Biuro cenzury pracowało w godzinach od 9.00 do 12.00 i od 15.00 do 18.00. Na kartkach nie wolno było odbijać pieczęci dowództwa ani wymieniać swojego korpusu wojskowego. Kartki mogły zawierać wyłącznie informacje o stanie zdrowia oraz pozdrowienia. Ogółem udało się skatalogować 25 różnych pieczątek cenzury stosowanych w oddziałach i 4 oficjalne pieczątki stosowane w urzędzie pocztowym.

Kartka poczty lotniczej nr 25573 przewieziona 07.02.1915 r. lot 9,
stemple: lotniczy typ 5, kontrolny typ IV, numerator B
bez oficjalnego stempla cenzury

     Czysty zysk za sprzedane kartki miał być przekazany przez Komendę Twierdzy na fundusz „Dla pozostałych przy życiu członków rodziny po poległych lotnikach”.

     Od 4 stycznia 1915 r. zabroniono bezpośredniego przekazywania korespondencji do przetransportowania oficerom – lotnikom.

     Równocześnie z utworzeniem poczty lotniczej z oblężonego Przemyśla Komenda Twierdzy zasugerowała dyrektorowi Urzędu Pocztowego w Przemyślu, aby ten wystąpił z wnioskiem do Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Białej o utworzenie regularnej poczty lotniczej między Przemyślem i Krakowem.

     7 stycznia 1915 r. Teofil Kossonoga wysyła pocztą lotniczą do Artura Schiffnera – wiceprezydenta Dyrekcji Pocztowej w Białej kartkę nr 15040. Kartka ta została przewieziona poprzez Kraków dopiero 18 stycznia i oprócz życzeń noworocznych zawiera propozycję zorganizowania przez Dyrekcję Poczty w Białej wysyłki poczty polowej do załogi Twierdzy Przemyśl. Dla tych celów miałyby zostać wydrukowane specjalne kartki poczty polowej rozprowadzane w cenie co najmniej 50 halerzy od sztuki. Dochód ze sprzedaży tych kartek miałby być przeznaczony na humanitarny cel wojskowy.

Kartka poczty lotniczej nr 21532 przewieziona 10.02.1915 r.
lot 10, stemple: lotniczy typ 2, kontrolny typ IV, numerator A

     W tej sprawie Dyrekcja Poczty i Telegrafii dla Galicji z siedzibą w Białej wysyła 21 stycznia 1915 r. pismo do Austriackiego Ministerstwa Handlu, w którym pisze, iż „korespondencja polowa jest w zasadzie wolna od opłaty pocztowej i z tego względu opłata nie może być pobierana ... ważne wydaje się jednak ewentualne dopuszczenie zwykłej korespondencji cywilnej dla i od Przemyśla, transportowanej drogą lotniczą za pobraniem opłaty na cele humanitarne z uwzględnieniem pierwszeństwa jakie należy się koniecznie poczcie polowej ... dopuszczalna ładowność samolotu ( 50 kg ) nie może być właściwe brana pod uwagę z dwóch powodów: po pierwsze należałoby się spodziewać wzmożonego nawału korespondencji a także nie ma pewności czy poczta zostanie odebrana z miejsca docelowego”. Następnie 02.02.1915 Naczelne Dowództwo Armii (K.u.K. Armeeoberkommando) poprzez Komendanta Etapowego F.Kanika poleca Komendzie Wojennego Biura Prasowego umieszczenie w codziennej prasie komunikatu, iż „Lotnicy ... są jedynie w stanie przewozić określoną służbową pocztę dla Dowództwa Twierdzy Przemyśl. Zabieranie przez nich ze sobą licznej prywatnej poczty ... jest całkowicie wykluczone. ... żadne ... listy i kartki dalej do Przemyśla transportowane nie będą, ponieważ dowództwo, mimo najlepszych chęci nie jest w stanie ... podołać z personelem manipulacyjnym otwieraniu i segregowaniu niezliczonej liczby tychże listów i przesyłek.” Oficjalna odpowiedź wysłana z Białej dopiero w marcu 1915 r. była negatywna.